Espainiar hauteskunde orokorretako beraien kanpainaren baitan “Vamos a dejarnos de tonterias” izeneko artikulu bat argitaratu zuten duela gutxi erreformismo nazional eta sozialarekin lerraturiko preso ohi batzuek Gara-Naiz hedabidean. Garai batean borrokalari izan eta gero erreformismoa besarkaturikoen fenomenoa unibertsala da eta Euskal Herrian aski ezaguna, lehen EIA-Euskadiko Ezkerrarekin eta orain Sortu-Bildurekin.
Testu horrek Unai I.k guztiz bestelako planteamenduetatik emandako erantzuna izan du eta egungo testuinguruan Unairen testu horren azterketa kritiko bat egitea zutikzaleen testuari beste erantzun bat ematea baino emankorragoa izan daitekeela iruditzen zait. Izan ere jakina,erreformismo zutikzalearen aurka egoteak ez du berez ildorik osatzen eta Euskal Iraultzak, aitzinatu eta burutzeko, ildoa behar du.
Unairen testua hemen irakur daiteke: “Pues sí,vamos a dejarnos de tonterias”. Pasarte batzuekin erabat ados nago,adibidez berak aldekotasunik esplizitatu ez arren iraultza herrikoia iraultza sozialistaren fase gisako aukeratzat kokatzearekin (baita osteko faserako garapena magikoa ez dela aipatzearekin ere), “ayuntamientos del cambio” delakoez dioenarekin edota faktore subjetiboen garrantzia azpimarratzearekin. Baita espainiar hauteskunde orokorrekiko abstentzio kanpainaz (edo kanpaina ezaz) agertzen duen irakurketa orokorrarekin ere. Baina beste pasarte batzuekin ados ez egoteaz gain, ikuspegi orokorrean nazio ikuspegi mailako hutsunea ikusten dut bere testuan.Eta hori berebizikoa den arloa da nazio askapenerako mugimendu batez ari bagara (honekin loturik “Euskal askapen mugimenduaren krisia, txoke ideologikoa, sozialismo zientifikoa, nazionalismo iraultzailea…Eduard Bernstein eta Patxi Zabaleta“).
Euskal langileriaren askapen borroka nazio zapalkuntzako testuinguruan ematen da, adibidez frantziar langileriaren askapen borroka ez bezala. Frantses langilea sozialki zapaldua eta ekonomikoki ustiatua da,baina ez du nortasun nazionalaren ukorik pairatzen. Hortaz, bere egoera kualitatiboa langile euskaldunarekiko desberdina da. Frantzia ez da nazio okupatu eta ukatua, aldiz Euskal Herria nazio okupatu,zatitu eta ukatua da. Eta nazio ukapen egoera hori erabakigarria da askapen borroka planteatzerakoan. Frantses langileriaren askapen borroka alemaniar okupaziopean edo marko frantses demokratiko-burgesean garatzea oso desberdina da. Hortaz egoera euskal langileriak egun bere borroka marko demokratiko-burgesean garatuko balu bezala agertzea guztiz okerra iruditzen zait eta halako kokapena egiten da testuan: “Las masas obtienen experiencia de la lucha, de la practica; pero para ello, para que esas luchan no se limiten a las luchas espontaneas, limitándose a una mejora dentro del marco democratico-burgues tienen que elevarse intelectualmente“. Irakurketa ona marko demokratiko-burges baterako, irakurketa ona Frantziarako edo Portugalerako, baina ez atzerritar markoak ukaturiko gurea bezalako Herri Langileentzako.
Marko demokratiko-burges batek nazio burujabetasuna barnebiltzen du, nazio burujabetasunik gabe ez dago marko demokratiko-burgesik ere. KAS alternatiba bera adibidez halako marko baterako minimoetako planteamendua zen, langileria eta klase herrikoien bizi-baldintzen puntuarekin izaera herrikoia atxiki eta iraultza sozialistarako atea zabaltzeko taktikoki planteatua. Baina marko demokratiko horren gauzapenik ez da eman, okupazio indarren kanporatzea, nazio eta autodeterminazio aitortza,aurreko puntuekin loturiko amnistia orokorra…Zoritxarrez hori ere ez dugu lortu eta atzerritar okupaziopean Herri gisa desagertu eta asimilatuak izateko arriskuan segitzen dugu.Hortaz ez dugu aski klase kontzientziarekin, bere garaian ongi azaldu zen gisan klase kontzientzia nazionala behar dugu eta kontzientzia hortatik Madrileko edo Pariseko instituzioak ez dira burgesak soilik, euskaldunontzat atzerritarrak dira, espainola bata eta frantsesa bestea.
Bestalde gogoratu beharrekoa da Euskal Iraultzaren subjektua Euskal Herri Langilea dela eta gogoratu beharrekoa da ere hain zuen nazio askapenerako borrokaren eragin bizkortzailea klase borrokarekiko.
Nazio ikuspegiaren arlo honekin loturik, interesgarria eta argigarria iruditzen zait adibidez “La manifestacion de las palomas” delakoaren harira ETAm-k 1.978an nolako irakurketa egiten zuen ikustea.Adibidez:
“deialdia “terrorismoaren” aurkakoa da, jakina da “terrorismoa” Estatu burgesaren kanpotik eta honen aurka erabilitako biolentzia dela, gure kasuan Estatu espainoletik kanpo eta honen aurka”. Hots, kokapen orokorra ematen da klase ikuspuntu batekin, baina gero kokapen zehatza egiten da euskal ikuspegitik; Euskal Herri Langilea zapaltzen duen estatu burges zehatza espainiar estatua den heinean.
“Estatu okupatzaile atzerritar bat armen indarrez baliatzen denean, soilik herri borrokak aurre egin diezaioke emaitza batzuekin”. Hots, Euskal Herri Langilea zapaltzen duen estatua, kasu hontan, espainola, ez da burgesa bakarrik, burgesa eta espainola da eta beraz atzerritarra.
“Gaur Euskal Herri Langileari alternatiba serio bat aurkezten zaio: borroka utzi eta esplotatu eta zapaldurik segitzea herri gisa desagertu arte, edo eskura dituen bitarteko guztiekin borrokan segitzea (…). Pasarte honek gure herriaren desagertze aukeraz islatzen duena gakoa da Euskal Iraultza bera eta bere eduki nazional eta abertzalea ulertzeko.
“gure jarduera gaitzesten bada, gaitzetsi behar da ere tropa frantsesek egindako beraien lurraldearen okupazioa borrokatu zuten argeliarrena, lehenik frantses tropen aurka eta gero amerikarren aurka berdina egin zuten bietnamdarrena, frantsesena alemaniar okupazioaren garaian, angolar eta mozanbiketarrena okupazio portugaldarrean (…).”
Agertu nahi dudana azaldu eta kokatzeko aski adibide esanguratsuak iruditzen zaizkit. Alternatiba iraultzaileak Euskal Herrian sozialista izan behar du, baina baita ezinbestean abertzalea ere eta hori argiki agertu behar da.
erlaitza 
Iepa berriz Mikel!
Zure azken iruzkinarekin osoki ados nengoke gakoa den desberdintasun bat ez balego. Diozu haustura nazional eta demokratikoak hemen eta orain independentzia eta Euskal Errepublika suposatzen duela. Erabat ados. Baina gero diozu iraultza demokratikoak gainera haustura suposatzen duela kapitalismoarekiko eta trantsizio sozialistaren hasiera dela. Hain zuzen iraultza demokratiko-nazionala gaindituz sozialismoaren eraikuntzaren lehen fase gisa ezaugarriturik planteatu dena iraultza herrikoia da. Hortaz nire planteamenduan haustura herrikoi osoak espainiar eta frantziar estatuekikoa, oligarkiarekikoa eta beraz Europar Batasunarekikoa izan behar duela agertzen nuen. Funtsean Euskal Errepublikaren haustura hori beraz anti-oligarkikoa da. Kapitalismoarekiko hausturak fase herrikoia sozialismoaren eraikuntzako fase bihurturik Euskal Errepublika Sozialista suposatuko luke.
Iruzkin horretan azken 40 urteetako akatsak ez errepikatzeaz diozunarekin ere ados naiz, baina akats horiek identifikatzerakoan ere adostasunak bezala ikuspuntu desberdintasun esanguratsuak izan ditzakegula iruditzen zait.
Gero erantzunen zure bertze iruzkinari.
Atsegin dutAtsegin dut
1) ENAMen baitan erreformismoaren nagusitzea funtsean Euskal Iraultzaren teoria iraultzailea den nazionalismo iraultzailearen baztertzeari loturik eman da. Ez da kasualitatea klase borrokan burgesia-ttipia ordezkatzen duen ildoak bere erreformismoan eduki sozialdemokratekin batera eduki post-abertzaleak agertzea. Erreformismo soziala eta nazionala eskutik. Eta higatze hortan “nazionalismoa” gainditzeko ezkerkeriazko joerak ere aipagarri dira.
Euskal Iraultzaren teoria iraultzailearen bi oinarriak, nazio eta klase askapena (askapen integraeko planteamenduan kokaturik), eduki sozial orokorrean difuminatuz joateren gertakaria ere berebiziko eraginekoa izan da. Hastapenean emakumearen askapen borroka (zapalkuntza bikoitzari zapalkuntza hirukoitzaren kontzeptua gehituz) edota ekologikoa ongi txertatu baziren, urteen poderioz, “borroka sektorialak” eta “mugimendu sozialak” Euskal Iraultzaren baitako kokapenik gabe eta garapen autonomoz ideologia burges-ttipiaren (maiz ultraezkertiar itxurarekin) trasmisore izan dira. Ideologia alterrarena alegia. Zentzu hortan artikulu batean aipatu nuen ezker abertzalearen bilakaera antimilitaristarena adibide argigarria da. Gazte mugimenduari buruz ere antzeko irakurketa egin daiteke. Gazteria Euskal Iraultzaren sektore borrokalari funtsezko gisa kokatu beharrean, Gazte Boterea vs Botere Heldua bezalako dikotomietan murgiltzera jo da.
Horiek funtsezko gakotzat ditut egungo egoeraren iristea aztertzerakoan. Etapismoaz ez dut zure ikuspuntu bera eta uneko egoeraren araberako faseak planteatzearekin eta haustura demokratiko-nazionalaren zein fase herrikoi baten beharrizanarekin ados bagaude (Leninek ere apirileko tesiak, apirilean plazaratu zituen,hots une konktretu batean), etapismoari buruzkoa eztabaida bizantinoa izan litekela deritzot bai.
2) Hau ere nahiko bizantino ager liteke bi fase horiek onartzen badira.Euskal Iraultza bakarra bi faserekin, herrikoia eta sozialista. Baliteke horrela aurkeztea egokiagoa izatea (faseak bi iraultza gisa ezaugarritu gabe) bai.
Izendatze eta ezaugarritzeetan hasieran aipatzen duzun batasun iraultzailearena aintzat hartzea garrantzitsua iruditzen zait neri. Zentzu hortan helburu estrategiko (zuretzat taktiko) gisa Euskal Estatu (edo Errepublika) Sozialista izendapena erabiliko nuke nik eta ez nuke (Eko)sozialista edo konferedal izendapenik erantsiko, batasun horri begira hortik erator daitezkeen ñabardurengatik.
3) Herritar batasunaren nire ikuspuntua ez da inondik ere aipatzen duzun fronte popularrarena. Aipatzen dituzun ereduak ez dira nazio askapeneko mugimendu baten baitako herritar batasunak eta artikulu hau hain zuzen faktore horren garrantzia erabakigarria azpimarratzera zetorren. Nazio askapen borrokan atzerritar menperakuntza gainditzeko nazio zapalduko klase herrikoien aliantza beharrak ezaugarritze desberdina ematen du.
Zure 4.puntuari gero erantzunen diot.
Atsegin dutAtsegin dut
4) Ikuspegi taktiko-estrategiko desberdin hori arlo desberdinetan agertzen da,noski. Herritar batasuna eta EAEko hauteskundeekiko planteamendu desberdintasuna horren erakusle.
Nire ustez herritar batasunak askapen mugimenduaren antolaketa sendoa denean eta gidaritza iraultzailea burutzeko gaitasuna dagoenean hartzen du izaera emankorra.Bestela, izaera interklasista duen heinean, herritar batasun bat askapen mugimenduaren ildo iraultzailea bultzatu beharrean trabatu dezakeen bitarteko batean bilaka daiteke. Ezker independentista katalandarra eta CUPen garapenean ere hori ikus daitekeela uste dut. Beraz, herritar batasuna beharrezko ikusten dut,baina ez lehentasunezko.
Aldiz, lehentasunezko eta premiazko dakusat ENAMen irakurketa abertzale iraultzailea plazaratzea Euskal Herri Langilearen borroka berrindartzeari begira. Hortan, ENAMen logikan (eta ez inolako politikeriaren presetan) gertakari garrantzitsuekiko kokapen, irizpide eta planteamenduak agertzea funtsezkoa dela deritzot.Areago, ez egitea ez dela ENAMen logikan sartzen uste dut. Eta hor kokatzen dut hauteskundeekiko arloa. Hauteskunde zein bestelako gertakari politiko garrantzitsuen aitzinean ENAMek paso egin?
Irakurketa politikoak plazaratu egin behar zaizkio Euskal Herri Langileari eta testuinguru politikoan eragin egin behar da Euskal Iraultza aitzinatzeko (une honetan bere likidazioa ekiditeko)..Bestela klase kontzientzia nazionala hedatu eta altxatu ordez,alienazioak aurrera egiteari bidea libre uzten zaio. Irakurketak plazaratu eta eragin borroka planteamenduan txertaturik, hauteskundeak ere ikuspegi horretatik ulertuz.
Zentzu hortan,antolaketa garatzea gertakariekiko eragiteko beharrak bultzatu eta azeleratu egiten duen gauza da. Kanpaina desberdinak eta beraz hauteskunde kanpaina bat antolaketa garapena azeleratzeko bitartekoak izan daitezke.
Gehiago ere zehaztu daiteke:
EAEko hauteskunde baskongadoetara hautagaitza independentista iraultzailea aurkezteko ez dut uste programarik ere egin beharrik dagoenik, ENAMen irakurketa iraultzailearen gako nagusiak agertzeko dekalgoko batekin nahiko izan liteke.Irakurketa hori agertu eta alternatiba badagoela erakustea helburu (Euskal Herri Langilearen sektore zabalek alternatibarik ez dagoela barneratua baitute).
Legedi autonomiko espainolari zilegitasuna ukatuz borroka instituzionalaren baitako balizko formulak erabaki beharko lirateke (eskainuak ez betetzetik hasita, tarteka adierazpenen bat edo ekimenen bat burutzera agertzera….). Gauden egoera organizatiboan formula sinple bat.Eta gero antolaketa landu: zerrendak osatu, hautesle plataforma osatzen bada sinadurak bildu (18.000 inguru beharko lirateke), propaganda,….Hots abertzale iraultzaile sareak aktibatu, konektatu, ezagutu eta hedatzeko aukera gisa ikusi beharra dago.Herriz-herri eta auzoz-auzo egoera eta herritar batasunaz mintzatzearekin ez ote litzateke bateragarria ez ezik, indargarria ere, era berean buzoneoak egiteko edo kanpaina batean kokaturiko zereginak burutzeko biltzea?
Zentzu honetan eraginkorrena eta saitu beharreko ikusten dut hautagaitzarena,baina bestela “bozka anulatu-aldarrikatzailea”ren formula ere antzeko plantea liteke.Baina posizionatu eta kanpaina aktiboa egitea beharrezko ikusten dut eta kaltegarri izan beharrean,alderantziz, komenigarri antolakuntza mailako urratsei begira.
Zer esanik ez, hautagaitza bat aurkeztu eta ilegalizatua balitz, panorama politikoan izanen lukeen eragina zapalkuntza egoera agertarazi eta borrokaren beharra nabarmentzeko oso garrantzitsua izanen litzateke. Beraz,aukera horiek mahai gainean izanik eta Bildu espaziorik gabe ageri den testuinguruan, posizionatze eta kanpaina aktiborik ez egitea akats taktiko haunditzat nuke.
Atsegin dutAtsegin dut
Aupa Unai eta Eneko!
Erabat ados nago zuekin, erraten duzuelarik ildo abertzale sozialista iraultzailea lantzeko momentua dela. Datozen urteetan Euskal Nazio Askapen Mugimendua berreraikitzeko estrategia eta taktika egokiak zehaztu behar ditugu hurrengo hilabeteetan, Ezker Abertzale erreformistaren krisi gero eta handiagoari irtenbide independentista iraultzailea emateko. Eta horretarako, gure arteko zenbait korapilo askatu eta eta hainbat eztabaida egin behar dugu. Lehenbailehen.
Eta are adosago oraindik kritika eta autokritikaren garrantzia azpimarratzen duzuenean. ERLAITZA blog hau izan daiteke toki egokia abertzale iraultzaileen arteko eztabaida hori egiteko, eta bistan da, debate hori gure hizkuntza nazional bakarrean eginen dugu. Honek garrantzi estrategikoa du euskaldun abertzale eta sozialista iraultzaileondako, zeren bertzenaz, aurreko prozesuetan bezala, ERDARAZ pentsatutako eta garatutako estrategiak eramanen dira aurrera, gure Nazioa areago erdaldunduz eta alienatuz. Irlandaren bide hitsa hartuz… ENAMen inguruko blogosferan eta komunikabideetan, adibidez, Espainolezko ekoizpen intelektuala nagusi da, eta bigarren tokian Frantsesa badator. Euskaraz gutti eztabaidatzen da gure artean, eta are guttiago teoria abertzale eta sozialista iraultzailea elaboratzen. Euskal Herria askatu eta berreuskaldunduko badugu, lehen urratsa izan behar da prozesu hori gidatu eta dinamizatuko duen kolektiboa Euskaraz bizi eta pentsatzea, eztabaidatu eta funtzionatzea. Horretan ari gara blog honetan eta biziki pozik nago horregatik.
Goazen eztabaidaren mamira. Eneko, berriz ere erabat ados nago: “erreformismo zutikzalearen aurka egoteak ez du berez ildorik osatzen, eta Euskal Iraultzak, aitzinatu eta burutzeko, ildoa behar du”: Ildo argi eta garbia, Euskal Herri Langilearen kontzientzia indartu eta zorroztuko duena, eta Herritar Batasuna eraikitzen lagunduko diguna. Zein da ildo hori, baina?
Berriz ere gure arteko eztabaidara heldu gara, ñabarduraz betea. Funtsean ados izanik, hau da, Euskal Iraultza Sozialistaren lehen faseak ezaugarri herrikoiak ukanen dituela onartuta, azken asteetan ezberdintasun giltzarri bat agertu da gure artean. Ezberdintasun funtsezkoa eta pisu handikoa: zeri eman lehentasuna? Euskal Iraultza Sozialistari, eta beraz, Euskal Errepublika Sozialistari? Ala ez al da hobea, taktikoki bada ere, lehentasuna Euskal Iraultza Herrikoiari eman, eta beraz, Euskal Errepublika Herrikoiari, ENAMen ildo historikoari jarraikiz?
Itxuraz eztabaida ulergaitz eta bizantinoa ematen du.. Enekok “ezkerkerian” jausitakoei egotzi eta leporatu ohi diena. Baliteke. Badaiteke. Badateke. Bainan en ustez, ez da. Bat ere. Catalunyan antzeko barne eztabaida gogorra dute CUPen baitan, funtsean bi erakunde iraultzaileren ildoen inguruan: ENDAVAT eta POBLE LLIURE. Eta munduko nazio askapen mugimendu iraultzaile guztietan gertatu ohi dira horrelakoak. Izan ere, nazio askapen mugimendu baten baitan bi faktore elkartzen dira: arlo nazionala eta arlo soziala. Eta ezin ditugu baztertu genero arloa (feminismoa eta patriarkatuaren aurkako borroka) eta alor linguistiko eta identitarioa (nazio zapalduaren hizkuntza berreskuratzea, arrozte eta alienazio kolonizatzailea gainditzea eta komuninitate nazonala jatorrrizko hizkuntzaren inguruan berreraikitzea).
Beraz, eztabaida giltzarria izanen da hurrengo urteetan, eta neurri handi batean praxiak trenkatuko du. Baina komeni da arlo teorikoak eztabaida aitzinatzea.
Nire ustez, duela 40 urteko eskemak mimetikoki errepikatzea eta aplikatzea ez da irtenbide ona. Alde batetik urte hauetan guztietan garatutako praktikaren bilan autokrtikoa egin behar dugu, ez bakarrik Euskal Herrian gertatua, baizik eta mundu osoan. Errepublika Herrikoi batzuk izan dira munduan, kapitalismotik irten hasiak, baina sozialismorantz iritsi gabeak, Nikaraguatik Poloniaraino… Zein da esperientzi historiko horiei buruz egiten dugun balantzea?
Bertzalde, Euskal Herriko formazio soziala aldatu da sakonki azken 40 urteetan, ene ustez. Horri buruzko azterketa materialistaeta dialektikoa egin beharko genuke, geure eztabaida intuizio hutsetan ez oinarritzeko.
Ene posizioak laburbliduz, uste dut Euskal Langileriaren antolakunde abertzale eta sozialista iraultzailea (edota komunista…) behar dugula eraiki, Euskal Iraultza gidatu eta dinamizatzeko, aitzindaritza lana egiteko. Antolakunde honek euskal langileen klase kontzientzia nazionala ernatu, landu du eta indartu behar du helburu taktiko baten inguruan: Euskal Iraultza Sozialista. Gogoratu nahi dut komunistendako iraultza sozialistak urrats taktikoak direla. Iraultza sozialistak urrats taktikoak dira sozietate komunistak eraikitzeko, kapitalismo, estatu eta patriarkaturik gabe, soldatapeko esklabutza barik… Gure kasuan, Euskal Herri komunista, feminista eta euskaldun bat, estaturik gabea. Langileen herri, hiri, auzo eta komunitateen konfederazio bat.
Jakina, urrats taktikoagoak behar ditugu, gaur egungo Euskal Herri Langile erreala (alienatua, zatitua, erdaldundua…) dinamizatu eta mugiaraziko badugu. Horretan ados naiz zurekin , Eneko, helburu taktiko-estrategikoei erabateko garrantzia ematea eta tarteko urratsak ukatzea ezkerkeria dela, bere garaian LAIA-ez taldeak egin zuena. Ene uztez, LAIA-ez taldeak ez zuen zatiketa egin behar, akuilu lanak egin behar zituen KASen baitan, eta ahots kritiko iraultzailea izan. Bainan iragana ezin da berriz idatzi… Handik ikasten ahal da, hala ere.
Gaur egun, kontsigna baliagarriena, ene ustez, EUSKAL ERREPUBLIKA da. Beti ere azpimarratuz gure helburua Euskal Errepublika (Eko)Sozialista dela, feminista, euskalduna eta konfederala. Bainan hemen eta orain, Euskal Herri Langilearen sektore zabalekin konektazeko, Euskal Errepublikaren kontsigna egokia iduritzen zait, beti ere bere alde soziala apimarratuz, eta Euskal Iraultzarekin lotuz, HAUSTURA DEMOKRATIKO-NAZIONAL OSOAren bidez, Enekok seinalatu bezala.
Eztabaida zabalik dago.
Atsegin dutAtsegin dut
Iepa Mikel!
Euskarari buruzkoarekin erabat ados noski.
Iraultza herrikoiaren kokapenean ere funtsezko adostasuna dagoela ikustea aitzinamendutzat dut.Euskal Iraultza Sozialistaren lehen faseak ezaugarri herrikoiak izanen dituela onartzea oso garrantzitsutzat jotzen dut. Herritar batasuna aipatzen delarik, herritar batasun bat planteamendu herrikoi batean kokaturiko tresna dela kontuan hartzea ere azpimarragarria da.
Gaur Euskal Herri Langilearen sektore zabalekin konektatzeko kontsigna baliagarriena Euskal Errepublika izatearekin ere ados naiz. Sektore zabalekin edo masekin konektatze hori funtsekoa da, bestela kontzientzia hedapen eta altxatzea ezinezkoa baita. Nik Euskal Errepublika Herrikoia izendapena ere erabiliko nuke, haustura demokratiko-nazional oso horrek ezaugarritze anti-oligarkikoa duela nabarmendu eta diozun gisan Euskal Iraultzarekin lotzeko. Alde soziala klase ikuspuntu batetik agertzeari begira ere egokia iruditzen zait “herrikoi” izendapenarena, hots eduki soziala langileriaren eta beste klase herrikoien interesekin loturik agertzeko. Gaur egun “arlo soziala” klase edukiz husturik ikuspegi “ziudadanistaz” aurkezteko joerari aurre egin eta gainditzeko ere baliagarria nire ustez.
Lehentasuna taktikoki bada ere Iraultza Herrikoiari edo Sozialistari ematearena beste molde batez ikusten dut nik. Ez dut berez hortan, uneko egoeraren baitan fase herrikoiaren beharrizana onartzen bada, desberdintasun giltzarririk ikusten. ENAMen ikuspuntu historikoan kokatuz helburu estrategikoa Euskal Estatu Sozialista da,EH independiente,sozialista,birbatu,euskaldun eta ez patriarkala gauzatzeko. Lehentasuna beraz helburu estrategiko hori ahalik eta azkarren eskuratzea da eta hortarako uneko testuinguru eta baldintzetan prozesu iraultzailea aitzinatzeko planteamendu-ildoa garatzea. Iraultza Herrikoiarena lehen ,zein nire partetik orain, uneko baldintzetan prozesu iraultzailea aitzinatu eta Euskal Estatu Sozialistara iristeko bidean eraginkorrena delakoan egina izan da.
Zuk Euskal Estatu Sozialistari ezaugarritze taktikoa ematen diozu eta ez estrategikoa;nire ustez Euskal Iraultzaren ikuspuntutik eta ENAMen ikuspuntutik estrategikoa da, taktikoa nazioarteko behargin iraultzaren ikuspuntutik. Azken honen aipamena egiten zuen 73ko batzarreko ETAren agiriak Euskal Estatu Sozialistaren helburuak bete osteko eszenatokia planteatzean: “…en tal momento nuestro deber internacionalista será unirnos en pie de igualdad con todos los pueblos y proletarios del mundo -comenzando por los más próximos- para proseguir la edificación de la sociedad mundial sin clases.”.Nire ustez momentu hortan Euskal Iraultza eta ENAM (arrakastaz) gainditurik leudeke eta euskal langileriak prozesu iraultzailean bestelako mugimendu izaeraz jarraituko luke,ez nazio askapeneko mugimendu gisa. Baina, desberdinatsun hau, ttikia iruditzen zait aipaturiko adostasunen aldean.
CUPen barne-talkari dagokionez interesez segitzen dut eta ildo argi baten gabezia nabaria agertzen ari direla deritzot. Poble Lliure-ren posizioa burgesia nazionalarekiko gehiegizko konfidantzazkoa dela uste dut, baina kontraesan nagusi eta sekundarioen bereizte eta klase analisi zuzena egiten dutela orokorrean.Endavant-ek burgesia nazionalarekiko jarrera zuhur eta beraz berez egokiagoa duela uste dut,baina izatez prozesuan langileriaren gidaritza bultzatzeko batere mesedegarria ez den ezkerkeri joera batzuk ere baditu. Baina CUP-en baitan beste bi faktore ere oso aintzat hartzekoak dira. Bata sektore pro-podemita baten izatea eta bestea orokorrean CUPen alterrismoak duen eragina. Nik egia erran, asanbleismo eta horizontaltasunaz haratago, ildo mailako zailtasun handietan ikusten dut CUP ezker independentistaren gidaritza iraultzaile arazoengatik.
Duela 40 urteko eskemak ez ditugu mekanikoki errepikatu behar eta hemengo eta nazioarteko esperientzietatik ondorioak atera behar ditugu,baina esperientzia horietatik integralki atera behar dira ondorioak.Hots, akatsetatik bai eta asmatzeetatik ere bai. Orduan baliagarri izan ziren eta egun ere izan daitezkeen eskemak eguneratuz eta akatsak ez errepikatzeko berriak garatuz. Jakina, nazioarteko esperientzia herrikoi horiek kritikoki aztertu behar dira irakaspenak ateratzeko,baina gauza berdina erran daiteke esperientzia sozialistei buruz ere. Eta erran bezala irakaspenak atera behar dira akatsetatik,baina baita asmatzeetatik ere.Izan ere, gure kasuan adibidez orain gauden bezala egonik autokritika zorrotza beharrezkoa bada ere, Euskal Iraultzaren lehen hamarkadetan egindako aurreratzea ikusgarritzat jo baitaiteke. Logikoa da gibelatze egoeratik ateratzeko, aurreratze aldi hark eman ditzakeen irakaspenak ere aintzat hartu beharra.
40 urtez formazio soziala anitz aldatu da gauza batzuetan (1. eta 2.sektore ekonomikoen pisuaren galera eta 3.aren handitzea, laborari-baserritar-arrantzale eta industri beharginen masa murriztuz eta aldiz 3. sektoreko jardueretako langileriaren ugarituz; emakumearen inkorporazio orokortua lan-merkatu delakora; atzerriko inmigrazio berria; zahartze demografikoa;elizaren eraginaren apaltzea; kontsumismo-indibidualismoa eta globalizazio neoliberala, sasi-demokrazia eta autonomia partizionista,Eurpar Batasuna, komunikabide berriak etabar),baina funtsean nazio eta klase zapalkuntza estrukturala berbera da eta nazio askapenarekiko klase azterketa bertsua egin daiteke.Desberdintasun handienak segurki nazioarteko testuinguruan eman dira.
LAIA-ez i buruz diozuna interesgarria iruditu zait;nere ustez ezkerkeri joera haien eragina gerora mugimendu sozialen bidez eman zen,hein handian ENAMen estrategia iraultzailea desitxuratu eta higatuz eta oso aintzat hartzeko faktorea da.
Atsegin dutAtsegin dut
“Eztabaida zabalik dago” erran nuen ene azken iruzkinean. Eta horretan ari gara. Eztabaidan aitzinatu ahala, ñabardurak eta diferentziak ageriago agertzen dira, debatea aberastuz eta sakonduz.
Aurreko iruzkinean gure arteko adostasunak azpimarratu nahi nituen, ENAM berreraiki nahi dugunon joeren arteko batasunari eustea lehen mailako kontua delakotz niretako. Ezker Abertzale Iraultzailearen baitan planteamendu eta sentsibilitate aunitz badira, praxiaren bidez emeki-emeki argitu eta finduko direnak. Fase honetan, non oinarrizko tresna organizatiborik gabe aurkitzen garen (euskal langileriaren klase interesen defentsan arituko antolakunde komunista edota sozialista iraultzailea(k) eta Euskal Herri Langilearen Herritar Batsuna, bereziki). Fase honetan, beraz, eztabaidak zaindu eta mimatu behar ditugu, gure arteko zatiketa bizantinoek kalte izugarria (hilgarria) eginen bailiokete Euskal Nazio Askapen Mugimenduaren berrantolatze eta berregiruratze lanari.
Hau erranda, Eneko, berriz ere nabri ditut gure arteko ezberdintasunak.
1.- Nire iruzkinean erabili nuen formulak, “Euskal Iraultza Sozialistaren lehen faseak ezaugarri herrikoiak ukanen dituela onartuta”, bazuen bertze buztanik. Erran nahi baitut, ez dut, nahita eta berariaz, “Euskal Iraultza Herrikoia” erramoldea erabili. Zergatik? Zeren uste baitut erramolde horrekin argiro azpimarratzen dela “B”I iraultza gertatuko liratekeela Euskal Herrian: bata, herrikoia, lehen gertatuko litzatekeena, eta bigarrena, sozialista, ondoren. Eta planteamendu hau erabat okerra da ene ustez, Leninek Aprilieko Tesieen bidez suntsitu zuen etapismoa, hain zuzen, gure artean behin eta berriz birsortzen dena, eta oraingo egoera honetara eraman gaituena. Erreformismoa eta oportunismoa hain aise eta masiboki nagusitu bada gure artean, ez da txiripa izan, edota konspirazio maltzur baten balizko gaiztakeria makiabelikoarengatik, ez horregatik bakarrik, bederen. Ikuspegi erreformismoak erro sakonak ukan ditu ENAMen baitan hasiera-hasieratik
2.- Berriz errepikatuko dizut aurreko iruzkineko galdera: “Ezberdintasun funtsezkoa eta pisu handikoa: zeri eman lehentasuna? Euskal Iraultza Sozialistari, eta beraz, Euskal Errepublika Sozialistari? Ala ez al da hobea, taktikoki bada ere, lehentasuna Euskal Iraultza Herrikoiari eman, eta beraz, Euskal Errepublika Herrikoiari, ENAMen ildo historikoari jarraikiz?” Eene kasuan, erantzuna argi dago: ENAMen ibilbidearen bilan (auto)kritikoa eginez, ene ustez, lehentasuna eman behar diogu Euskal Iraultza Sozialistaren aldeko prozesuaren batasuna azpimarratzeari, eta beraz, ez nuke inolaz ere Euskal Iraultza Herrikoia erramoldea erabiliko (ez daude bi iraultza hemen, baizik eta iraultza beraren bi fase, iraultza iraunkorraren bi etapa, eta horretan biok ados gaudela uste dut…), eta are guttiago Euskal Errepublika Herrikoia kontzeptua plazaratuko.
3.- Herritar Batasunari buruzko bi ikusmolde dugu. Bata, Espainiako 1936ko Fronte Popularrra eta III. Internazionalak bultzatutako gainontzeko Herri Fronteak, zeinen helburua ez baitzen iraultza sozialistak egitea, baizik eta faxismoaren erasoen aurka erregimen burges liberalei eustea, ezaugarri herrikoiekin. Eta bertzea, Txileko Unidad Popular, zeinaren helburua, argi eta garbi, sozialismoaren eraikuntza baitzen.
4.- Beraz, ikusmolde taktiko-estrategiko desberdinak ditugu, elkarrengandik oso hurbilak, bainan hala ere diferenteak, eta hori gure azterketa guztietan agertzen diren ñabarduretan ageri da. Adibidez, zuk garrantzia handia ematen diozu Mendebaldeko hurrengo hauteskunde autonomiko espainoletan hautagaitza independentista iraultzailea antolatzeari. Logikoa, zure ikusmoldearen arabera. Eta nik ez dut urgentzia hori ikusten, ene burua Euskal Iraultza eta Errepublika Sozialistaren aldeko Herritar Batasuna eraiki eta antolatzeko lanetan kokatzen bainaiz, beraz, Catalunyako CUP sortzeko erabili zen prozesua bezalako bide luze eta korapilatsuan pentsatzen dut, oinarri-oinarritik egina, politikeriak ezartzen duen presarik gabe, batzar eta funtzionamendu asanblearioan oinarritua, eta paraleloki, euskal langleriaren klase interesen aldeko antolakunde komunista edota sozialista iraultzaileak birsortu eta indartu behar dira.
Momentuz, lau gogoeta hauen inguruan egin nahiko nuke eztabaida, gero eta zabalago dena.
Besarkada bat.
Atsegin dutAtsegin dut
Ñabardura bat ni darabildan hizkerari buruz: “haustura osoa” kontzeptua, zuk, Enekok, sortu duzun ideia hagitz emankorra da. Onarten dut eta hemendik aitzina erabiliko dut. Nik erranen nuke haustura osoa, nazional eta demokratikoa, argituz eta azpimarratuz haustura nazionala, Euskal Herrian, gaur eta hemen, independentzia dela, hots EUSKAL ERREPUBLIKAren aldarrikapena. Bainan erran behar dut, argi eta garbi, haustura demokratikoa, haustura soziala dela, ene ustez, haustura kapitalismoarekikoa dela, eta beraz, haustura demokratikoa, HERRI BOTEREAn oinarritua, hain zuzen, trantsizio sozialistaren hasiera da, eta beraz, fermuki lotu behar da SOZIALISMOAREKIN, hots, IRAULTZA SOZIALISTAREKIN. Beraz, haustura osoa aipatzen dudanean, haustura nazional eta sozialaz ari naiz, haustura demokratikoaz, hots, INDEPENDENTZIA eta SOZIALISMOAren lehen faseaz.
Biziki emankor eta esanguratsua izan da zuk, berriz ere, Enekok, Txabi Etxebarrietaren gogoetetatik berriki berreskuraturiko “erreformismo nazional eta soziala”. Ideia hori zabaldu egin da Ezker Abertzale Erreformistaren kritika egitean. Erreformismoak Independentzia eta Sozialismoa epeldu eta desituxratzen ditu, marko burges espainol kapitalistan sartu ahakl izateko
Horregatik Independentzia eta Sozialismoa izan behar dira Herritar Batasunaren bi leloak. Biltzar Abertzale Iraultzailea, (BAI) Independentzia eta Sozialismoa lortzeko. Eta bide argi eta garbi horretan, nahi diren fase eta tarteko etapa guztiak sartu, bainan horietan inolaz ere egonkortu. Bertzenaz, azken 40 urteetan gertatutakoa errepikatzera kondenatuta gaude.
Atsegin dutAtsegin dut
Iepe Eneko eta Mikel!
Hasteko mila esker erantzunagatik Eneko, ez nuen inoiz ikuspuntu horrekin begiratu eta egia esan arrazoia dezu; hortaz bai, Euskal Herrian lortu daitezkeen minimo horiek erreformak baino kualitatiboki desberdinak direla esango nuke, funtsean ere klase borrokarako marko nazionalaren tesiei arrazoia ematen die, eta zentzu batean taktikak garrantzi handia eduki dezake.
Bernsteini buruz esan zenidana pentsatzen ibili naiz eta uste det positiboa dela klasiko hauek aipatzea, gehienbat hauei egindako kritikak Patxi Zbaletari egin zaizkionak baino mamitsuagoak izateaz gain, ondoren iraultzarekin gaindituta gelditu zirelako; nolanahi ere, uste det sare sozialetan askotan ikusten diren “berehalako kritikak” ondo daudela, baina bai Boltxe, Erlaitza eta beste blogetako ekarpen mamitsuagoak askoz hobe ikusten ditut, bere ildoa osotasunean kritikatzen dituzten idazkiak hain zuzen. Bestela (eta ikusi izan det), kalean askotan egiten diren kritikak oso azalekoak direla, eta txoke ideologikoa bermatzerako orduan askok ez dakite zer esan kontsingetatik kanpo.
Erabat ados nago zuekin balantzea aipatzen dezutenean, eta uste det Euskal Iraultzak esperientzia mamitsua ematen digula, bai eta unibertsalizatu daitezkeen taktikak etabar. Zentzu honetan ere, kontuan hartu beharreko faktoretzat det ENAM-en balantzea, analisi materialista deitu nahi den bezela, munduko gainontzeko prozesu iraultzaileen analisiekin batera joan behar dela, konparaketak eginez etabar; baina praxia alde batera utzi gabe, praxiak berak ere irakaspenak ematen baitizkigu. Eta, neri behintzat 2009tik honera (gehiago bi urte hauetan) irakaspen asko eman dizkit AAM-ren sorrerak eta honekin batera gauzatu den ildoen borrokak.
Ildo iraultzailearen alorrean ere lan handia daukagu, harritzekoa da ENAM-en baitan dauden ildo desberdinak, baina hemen ildoen borroka egitean ere “laguntasuna” ere borrokatzeari garrantzia emango nioke, askotan (ni barne) ixildu egiten baikara hau edo bestea ez mintzeko, nahiz eta planteamendu hori okerra dela uste izan.
Ados nago Mikelekin ere blog hau eztabaidarako erabiltzeaz, BGD eta hor dago, baina horrek askotan eztabaida leku bat baino oilotegi bat dirudi…
Ondo izan!!
Atsegin dutAtsegin dut
Aupa Unai! Diozun bezala ildo abertzale sozialista iraultzailea lantzeko momentua da eta kritika-autokritika bide hortan kokatzekoa ere beraz.
Euskal Herri Langileak ez duela bere borroka marko demokratiko-burgesean garatzen adieraztean ez dut erran nahi zatitzen gaituzten bi estatuen forma demokratiko-burgesa ez denik. Frantziarraren kasuan halakotzat jotzen da orokorki,espainolaren kasuan frankismo erreformatua forma hortakoa edo faxista den eztabaidatuagoa da. Erran nahi dudana da marko horiek demokratiko-burgesak izan zein ez,horiek nazionalki atzerritarrak direla, marko espainola eta marko frantsesa eta beraz naziotasun arrotzeko inposaketapean dagoen herriarentzat, estatu okupatzailearen forma edozein dela ere ez dagoela marko demokratikorik.
Adibidez alemaniar okupazioa gainditu ostean forma demokratiko-burgesa zuen jadanik frantziar estatuak,baina Argeliarekiko izaera hortaz haratago izaera okupatzailea zuen.Frantziar langileek borroka marko demokratiko-burges batean koka zezaketen beraz,baina inola ere ez argeliarrek. Nazio zapalduetan forma demokratiko zein autoritarioko kapitalaren diktaduraz gain, nazio diktadura ematen da. Eta nazio diktadurapean, gure kasuan espainiar eta frantziar naziotasunaren diktadurapean ez dago zapaldutako herriarentzat eta bere langileriarentzat marko demokratikorik. Honekin beste adibide bat ere aski argigarria iruditzen zait: frankismopean (forma faxista) euskara eraztun eta makilez zigortua zen eskolan Hego Euskal Herrian, frantses errepublikapean (forma demokratiko-burgesa) berdin Ipar Euskal Herrian. Ipar Euskal Herrian euskarak orain ere ez du inolako ofizialtasun aitortzarik;frantziar estatuaren forma demokratiko-burgesa gora-behera, nazionalki frantziar diktadura da.
Masak intelektualki igotzearen puntuari dagokionez, kontzinetzia iraultzailea altxatzea berebizikoa dela argi dago. Gure kasuan klase kontzientzia nazionalaren bidez (ongi errana izan den gisan Euskal Iraultzaren motor subjetiboa). Beraz funtsezko zeregina da klase kontzientzia nazionala hedatzea,baina hortan kontzientzia abertzalea txertatzeaz gain oso garrantzitsua iruditzen zait kontzientzia altxatze horren eraginkortasunaren faktorea aintzat hartzea. Hots masen kontzientzia altxatu eta hedatzea lortu behar da eta argudiaketa askok sarritan kontrako efektua dutela iruditzen zait. Sarean ikusten diren Hoxha-Mao polemikak eta halakoak adibidez,intelektualismo,bizantinismo eta sektarismoan kokatu eta masen kontzientziaren inolako altxatzetik urrun karikaturizazioa eta masen urruntzea eragiten dutela uste dut. Erabat kaltegarria iruditzen zait kontzientzia altxatzea antzeko parametroetan kokatzea.Hortaz nik Bernsteinen aipamenak interesgarri topa ditzaket formakuntza iraultzailearen baitan,baina gaur eta hemen gure testuinguruan masei begira erreformismoa Patxi Zabaletarekin identifikatzea askoz egoki eta eraginkorragoa iruditzen zait.
Zure galderari erantzunez fase herrikoiak “minimo demokratikoak” eskuratzeaz gain oligarkiarekiko erabateko hautura suposatu behar duela uste dut (Independentzia Herrikoia) oligarkia garaiturik Euskal Estatu Sozialistaren eraikuntza faseari ekiteko. Zentzu honetan burgesian dauden azpi-klaseen papera ongi bereiztea ere oso garrantzitsua iruditzen zait.
Ongi izan Unai eta aurrera bai!
Atsegin dutAtsegin dut
Aupa zu! Oso interesgarria iruditu zait Unairen testua, eta ondorioz etorri den eztabaida aberasgarria. Halere, Nire ustez zure planteamenduan akats bat dagoela eta gainera Guztiz determinantea dela. Frantzia-argelia erlazioaz mintzo zara eta arrazoi duzu Argelian ezin dela Frantziako planteamendu iraultzaile berdina egin, Frantzia zentro inperialistan dagoen potentzia zapaltzaile bat da eta Argelia periferia inperialistan kokatzen den mendeko lurralde bat. Nazio askapen mugimenduen teorizazioa eta praxi iraultzailea periferia inperialistan (kolonietan) kokatu izan da, hau da, zapalkuntza nazional(kultural eta politikoa) bat pairatzen zuten herrialdeetan (EHn bezala). baina bereizgarri tasun determinante bat dago EH eta periferia inperialistan kokatzen ziren kolonien artean nazio kontzeptuari Guztiz lotzen zaiona. Herrialde inperialisten egituren baitan dauden nazio ukatuak ez bezala, Koloniak ekonomikoki ere mendeko dira. Hau da, erlazio ekonomiko globalaren baitan (inperialismoa) zapalduak izan dira eta EHn kokatzen den burgesia beti zapaltzailea izan da bere kokapen geopolitikoagatik. Beraz, zentro inperialistan kokatzen delarik egitura burges-demokratikoaren baitan kokatzen da (Argelia ez bezala). Horrek ez du esan nahi faktore nazionala kontutan hartu behar ez denik (errealitatea denez) baina kontuan hartu otsoa ere geure etxean dugula eta nazio kontzeptua konkretizatu, birdefinitu Edo agian aldatu beharra dagoela, langilearen nazioa euskal herriko langile klaseak soilik osa baitezake. Ondo izan!
Atsegin dutAtsegin dut
Iepa!
Hasteko kontuan izan behar da erdigune inperialistaren eraketa bera barne-kolonialismo prozesuekin erlazionaturik abiatu zela. Euskal Herrian adibidez Bizkaiko meatze eta siderurgia industria espainiar botereak kapital ingelesari eskura ezarritako lehengai ezaugarritzearekin garatu zen karlistaldien osteko okupaziopean. Kapital britaniarrak lehengaiak behar zituen eta espainiar estatuak Ebroko muga kenduta bere merkatu bakarrerako bidea irekitzeaz gain kapital britaniarrari eskaini zizkion. Hortik garatu zen burgesia autoktonoa beraz hastapenetik ingeleszale eta española izan zen eta goi-burgesia españolaren parte gisa eratu zen. Nazionalki erabat arrotza eta anti-euskalduna, goi-burgesia horren izaeraz argigarria da geroago frankismoarekin izan zuen lotura.Beraz,goi-burgesia oligarkiko hori ez da nazionala, española baizik eta bere kokapen geopolitikoa ez dio EHren lekutze geografikoak ematen,espainiar oligarkiaren eta beraz espainiar estatuaren baitako kokapenak baizik.EHko burgesia aipatzean bere frakzioak ongi bereiztu behar dira. El Correo españoleko oligarka eta etxe azpiko okin euskaltzalea biak dira burgesak,baina espainiar inperialismoarekiko bien izaera aski desberdina da.
Bestetik, errepikatuko dut estatu baten egitura demo-burgesa izateak ez duela okupaturiko herriarentzat hori marko demo-burgesa izatea suposatzen.Nazionalki okupatua eta ukatua egoteak alde kualitatiboa suposatzen du. Irlanda okupatuko langilearen markoa eta Inglaterrako langilearen markoa ez dira inola ere berdinak, euskaldunarena eta frantses edo espainolarena ez diren bezala. Nazio onarpena marko-demo baten baldintza da eta nazio onarpenik gabe, ez dago marko demo-burgesik ere.
Atsegin dutAtsegin dut
Egun on Eneko!
Mila esker kritikarengatik! Testuan ere aipatu nuen, eta zuk ere lehenago esan zenuen iritsi dela erreformistei ez begiratzeko eta abertzale sozialista iraultzaileen ildoa lantzeko momentua eta uste det horrelako kritikak ezinbestekoak direla alternatiba iarultzailearen bidean. Ba beno, hona hemen erantzuna:
Oker ez banago Iraultza Herrikoiaren planteamendua Argala eta Txomin Iturberi irakurri nien, polimiliei egindako kritika batean, planteamendu erabat interesgarria. Beste testu batean ENAM.en garapenaren analisi materialista bat egitearen garrantzia azpimarratu nuen eta planteamendu hauek ere bertan sartuko nuke, ea gaur egunean nola planteatu etabar, zentzu horretan interes haundiz irakurri nituen zure ekarpenak. Baina gauza da, zoritxarrez oraindik ezin dekazegula jakin zehatz nola garatuko den, baina tira; ildo zein praxi iraultzailea habiatzean ikusiko degu!
Kontzientziaren alorra kritikatu didazula ikusi det, arrazoia dezu nazio konzteintzia ere txertatu behar nuela, errealitatean baitago, baina uste det kontzientzia “txertatzearen” ideia berdina dela; hau da, Euskal Herri Langileak ezin duela espontaneoki bere zapalkuntza kondizioa ulertu, eta honen kontziente izan. Esperientzia historikok aztertu beharko nituzke, nazio zapaldu bateko testuinguruan, baina ez det uste posible izango zenik hau espontaneoki lortzea.
Nere ustetan, Espainia Estatu Burgesa da, menderakuntza forma demokratiko burgesa du, nahiz eta Estatu asko baino askoz ere atzerakoiagoa izan. Salbuespeneko legeak egiten ditu, mugimendu iraultzailea dagoenean errepresioa oso bortitza da besteak beste, baina hor ikusten da Estatuen benetako izaera, bere formalismotik at. Zentzu honetan, zalantza batzuk sorrarazi dizkidazu: Ados, Euskal Herrian ez dira “minimo demokratiko” horiek betetzen, hortaz zuk diozuna da masak inteelektualki igo gabe adibidez, minimo demokratiko horietara hel gaitezkeela iraultza herrikoiaren fasean? Zehazterik bazenu eskertuko nizuke, ez baitakit ea ondo ulertu dizudan benetan zer esan nahi didazun.
Gainontzeko kritikarekin erabat ados nago, nere ustez Euskal Herrian garatu den abertzaletasuna Herri Langileak garatu baitu, Euskal burgesiaren papera honen ukazioa eta Espainiar burgesiarekiko kolaborazio besterik ez baita izan. Eta zapalkuntza estrukturalaren baitan egonik, hau garatzeari ere garrantzia emango nioke, hurrengorako badakit.
Animo eta aurrera!!
Atsegin dutAtsegin dut